Historyczne wydarzenie w polskiej nauce

prof. dr hab. Bogdan Szlachta, aut.: Instytut De Republica

Od 1 października 2021 roku Akademia Ignatianum w Krakowie realizuje projekt naukowy Opracowanie oraz wydanie dwudziestu tomów słowników w ramach serii wydawniczej pt. „Słowniki Społeczne” kierowany przez ks. dr. Wita Pasierbka SJ, dofinansowany w ramach umowy MEiN/2021/DPI/178 ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki. O początkach projektu, jego celach, zadaniach zrealizowanych oraz planach na przyszłość rozmawiamy z Panem prof. dr. hab. Bogdanem Szlachtą, zastępcą kierownika projektu.

Biuro Promocji: Panie Profesorze, jak zrodziła się idea realizacji projektu?

Prof. Bogdan Szlachta: W 2004 roku wydawnictwo WAM wydało tom „Słownik społeczny”, w którym znalazło się ponad sto haseł. Projekt liczący 1714 stron skupił uczonych o różnych orientacjach, przywiązanych do myślenia republikańskiego, liberalnego, postmodernistycznego. Tom zawierał nie typowe hasła słownikowe, ale eseje traktujące o poszczególnych zagadnieniach np. o demokracji. Po kilkunastu latach pojawił się pomysł, żeby to rozwinąć. Początkowo myśleliśmy o wydaniu kilkunastu tomów, które będą szerzej rozpatrywać te zagadnienia, które poruszyliśmy w pierwszym słowniku społecznym. Idea była tak, aby za każdym razem trzymać się tego rozstrzygnięcia, które wówczas przyjęliśmy, żeby to było hasło nie słownikowe, ale raczej eseistycznie pisane. Takie, które traktuje zarówno o sposobie pojmowania pewnych pojęć, jak i o tym, w jaki sposób te style pojmowania pojęć zmieniały się, jakie zagadnienia skrywają się za tymi poszczególnymi terminami, jakie są dyskutowane współcześnie. W latach 2017/2018 podjęliśmy decyzję o realizacji przedsięwzięcia. Od razu postanowiliśmy, aby te tomy wydawać zarówno w języku polskim, jak i angielskim oraz aby były one dostępne w zasobach internetowych, żeby czytelnik mógł podjąć jakąś polemikę, pozostawić komentarz, ocenić, recenzować poszczególne hasła. I tak wydaliśmy 4 tomy „Słowników Społecznych”: Pedagogika religii, Polityki publiczne, Etyka polityczna oraz Geopolityka.Z ich treścią można zapoznać się pod adresem: https://slownikispoleczne.ignatianum.edu.pl. Obecny projekt jest kontynuacją tegoż.

BP: Jaki jest główny cel projektu?

BSZ: Opracowanie oraz wydanie dwudziestu tomów słowników w ramach serii wydawniczej pt. „Słowniki Społeczne”. Cel taki niezwykle wzniosły to próba przedstawienia Akademii Ignatianum w Krakowie (red. AIK), której pracownicy redagują każdy z tych 20 tomów. Chcieliśmy pokazać AIK jako centrum badawcze, które jest w stanie przygotować perfekcyjnie aż tak rozległe dzieło, pierwsze w historii polskiej nauki, niepokrywające się z ujęciami encyklopedycznymi. W tych czterech tomach już wydanych mamy określoną strukturę. Każdy tom zawiera 20 haseł, a otwiera go rozważanie wstępne wprowadzające do ich lektury. Ostatnie hasło to próba pokazania, z perspektywy katolickiej nauki społecznej, obszaru analizowanego w ramach danego tomu. Dzięki spektakularności samego przedsięwzięcia mamy współpracę z przedstawicielami bardzo różnych ośrodków. Hasła tworzą osoby nie tylko z AIK, ale znakomita większość z nich powstaje poza AIK, chociaż redaktorem każdego tomu jest pracownik Ignatianum. Nawiązaliśmy współpracę z osobami z różnych ośrodków, z największych polskich uniwersytetów, jak i z uczelni mniejszych z całej Polski. Zdarzają się również definicje pisane przez Polaków, którzy są zatrudnieni na uczelniach zagranicznych. Naszym celem jest ponadto propagowanie polskiej nauki za granicą. Zaprezentowanie polskiego spojrzenia na pewne zagadnienia. Warto wspomnieć ponadto o seminariach organizowanych w związku z przygotowaniem poszczególnych tomów, podczas których autorzy wspólnie próbują określić te pola badawcze, którymi będziemy zajmować się w poszczególnych esejach.

BP: Co dotychczas udało się zrealizować w projekcie?

BSZ: Ukończyliśmy prace nad pierwszymi czteroma tomami traktującymi o: pedagogice religii, polityce publicznej, etyce politycznej oraz geopolityce. Idea im przyświecająca jest taka, żeby poruszać zagadnienia, które nie pokrywają się z dyscyplinami oficjalnie przyjętymi w nazewnictwie oraz w aktach normatywnych obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej tylko, aby odsłaniać interdyscyplinarne i międzydziedzinowe zagadnienia, które pojawia się będą w obrębie poszczególnych tomów. Innymi słowy, żeby w obszarze tym, który wyznacza nazewnictwo nauki humanistyczne oraz społeczne, rozeznać kilka albo nawet kilkanaście dyscyplin, być może na złączeniu tych dwóch dziedzin, z dziedzinami bardziej przyrodoznawczymi. Dzięki temu te słowniki będą mieć walor nie tylko interdyscyplinarny, ale też ponaddziedzinowy. To jest pewnego rodzaju innowacja. Druga idea jest taka, aby pokazać, zwłaszcza czytelnikowi anglojęzycznemu, stan poszukiwań prowadzony przez polskich uczonych, ponieważ generalnie zasada jest taka, że w kolejnych tomach pojawiają się prace polskich uczonych. Realizacja pierwszych tomów nastąpiła w latach 2018-2021. Internetowe bezpłatne wersje słowników są do pobrania na stronie internetowej: https://slownikispoleczne.ignatianum.edu.pl/ i mam nadzieję, że odbiorcy będą często korzystać z tej możliwości. Zadbaliśmy również o dystrybucję tych słowników wydrukowanych. Liczne biblioteki z całego świata, m.in. Stanów Zjednoczonych, Ameryki Południowej, Hiszpanii ślą do nas listy dziękczynne za to dzieło. Zadbaliśmy także o biblioteki jezuickich uniwersytetów, których jest na świecie prawie 200, wszakże to dzieło jezuickiej uczelni „Ignatianum”! W Polsce wydanie takich słowników powinno być potraktowane jako osiągnięcie bez precedensu, jako historyczne wydarzenie dla nauki. Takiego przedsięwzięcia w nauce światowej nie było. To spektakularny projekt.

BP: Według jakiego klucza interpretacyjnego tworzone są słowniki? Jakich obszarów tematycznych dotyczą?

BSZ: W ramach poszczególnych tomów te perspektywy, które są pobierane przez autorów mogą być bardzo różne. Nie narzucamy jednolitego klucza, z wyjątkiem ostatniego hasła, które jest przedstawione z perspektywy katolickiej nauki społecznej. Pośród tych 20 tomów są bardzo różne tematy: kognitywistyka, psychologia, ekologia, demokracja, wielokulturowość, przedsiębiorczość, studia kulturowe i inne.

BP: Ile osób pracuje nad merytoryczną treścią wydawanych publikacji?

BSZ: Merytorycznie to przede wszystkim dwaj redaktorzy serii, którzy pochylają się nad każdym tomem, a wewnątrz każdego tomu redaktorzy-pracownicy AIK oraz autorzy poszczególnych haseł, esejów. Kilkanaście osób przy każdym tomie. Znakomita większość to również osoby spoza AIK. Są też osoby zaangażowane językowo i odpowiedzialne za tłumaczenia.

BP: Jakie zadania będą realizowane w kolejnych latach?

BSZ: Do czerwca 2022 roku planujemy wydać kolejne 4 tomy traktujące m.in. o takich zagadnieniach, jak: wielokulturowość, przedsiębiorczość, współzależność, globalizacja. Kolejne obszary badawcze, którymi będziemy się zajmować to bardzo istotne tematy np. zmiany klimatu. Interesują nas pomysły wychodzące nie tylko ze środowiska akademickiego, ale również te zagadnienia, które są w rzeczywistości takie niezwykłe. Np. tom traktujący o zdrowiu globalnym, pandemii, działania dotyczące całego gatunku ludzkiego. Perspektywa rozwijania tej serii jest niezwykle otwarta. Jeśli będzie wciąż zainteresowanie takim przedsięwzięciem to powinniśmy go kontynuować.